Alabaster DePlume yn siarad â Jude Rogers cyn perfformiad cymylu ffiniau yn Eglwys Gadeiriol Llandaf

Dydd Mawrth 1 Hydref 2024

“Dwi’n edrych ymlaen yn fawr. Fe gawn ni foment arbennig gyda’n gilydd, un na fydd byth yn digwydd eto.” – Alabaster DePlume

Yn y gofod hardd, myfyriol yn Eglwys Gadeiriol Llandaf y dydd Mercher yma, bydd Alabaster DePlume yn chwarae sioe fyw ar gyfer Gŵyl Dinas Gerdd Caerdydd, sef dathliad hyd mis y ddinas o arloesedd cerddorol mewn perfformiad a thechnoleg. Mae gwaith DePlume sy’n pylu ffiniau yn berffaith ar gyfer uchelgeisiau’r ŵyl, gan gymysgu elfennau meddal o jazz, y gair llafar, gwleidyddiaeth, canu gwerin byd-eang, minimaliaeth a byrfyfyrio egnïol. Yna fe gewch brofiadau’r sioeau eu hunain. Yn ôl y wefan Americanaidd, Pitchfork, maen nhw’n “hanner ffordd rhwng pregeth ysgogol a synfyfyrdod ysbrydol”.

“Dw i ddim yn gwybod beth rydw i’n ei wneud,” meddai DePlume, yn gynnes iawn, pan ofynnir iddo ddisgrifio ei gerddoriaeth i newydd-ddyfodiad pur. “Yr hyn dwi’n ‘neud – mae hynny o’u herwydd nhw,” mae’n ychwanegu’n amwys, cyn esbonio bod y “nhw” yma yn cyfeirio at y darllenwyr yn darllen y darn yma, ac aelodau’r gynulleidfa sy’n dod i’w berfformiadau – unrhyw bobl sydd eisiau dod draw a threulio peth amser yn yr un ystafell.

“Maen nhw’n dod [i fy sioeau] gyda phethau mawr i’w dweud a phethau mawr i’w teimlo, a mwy a mwy dwi’n mwynhau’r ffaith bod unrhyw beth yn digwydd,” ychwanega, ychydig yn ddireidus. “Dyw’r hyn sy’n digwydd yn fy sioeau ddim oherwydd dwi wedi dod i ‘neud rhywbeth i’r bobl… dyw’r hyn sy’n digwydd ddim yn ymwneud â mi. Dyna beth fyddai wedi digwydd beth bynnag. Bydd yr hyn sy’n digwydd yn dod trwof fi.”

Ganed Angus Fairbairn ym Manceinion ym 1981, yr ail hynaf o bedwar o blant i rieni athrawon, a chafodd ei enw llwyfan yn gynnar yn y 2000au, wedi i rywun weiddi arno trwy ffenestr car a oedd yn mynd heibio – roedd y llif o eiriau anghwrtais yn cynnwys ymadrodd a oedd yn swnio fel Alabaster DePlume. Dysgodd y sacsoffon yn fuan wedyn, gan chwarae cerddoriaeth yn ei amser rhydd pan nad oedd yn gweithio gydag oedolion ag anableddau dysgu, a rhyddhaodd ychydig o albymau: ei albwm cyntaf barddonol iawn yn 2012, Copernicus: The Good Book of No, gyda’i naratifau’n waith hynod, gafaelgar gan fersiwn yr 21ain ganrif o Ivor Cutler, a The Jester yn 2013 gyda’r pianydd Daniel Inzani.

Yna symudodd i Lundain yn 2015, lle cafodd waith fel cynorthwy-ydd addysgu, a threfnodd noson o’r enw Peach mewn canolfan greadigol a gofod stiwdio poblogaidd yn Nwyrain Llundain, y Total Refreshment Centre, a ddenodd gefnogwyr o fewn sîn jazz newydd a oedd yn ffynnu yn Llundain. Rhyddhaodd albwm 14 trac o’r un enw yn yr un flwyddyn, a byth ers hynny, mae cynnyrch DePlume wedi bod yn doreithiog ac yn hynod archwiliadol.

Ar gofnod, mae ei gydweithwyr yn cynnwys Tom Skinner, drymiwr yn Thom Yorke a phrosiect ochr Radiohead Jonny Greenwood o’r enw The Smile, y gantores werin Riognach Connolly o enillwyr Gwobrau Gwerin Radio 2 The Breath, y canwr-gyfansoddwr Rozi Plain, a Daniel Leavers a adwaenir hefyd yn Danalogue, chwaraewr syntheseisydd a chyfansoddwr gyda’r triawd jazz Shabaka Hutchings, The Comet Is Coming. Ychydig cyn y pandemig, rhyddhaodd albwm o offerynnau a oedd yn deyrnged i ddau ddyn ag anawsterau dysgu y bu’n gweithio gyda nhw am 10 mlynedd, Cy a Lee o 2020, yn llawn cerddoriaeth a wnaethant gyda’i gilydd “i helpu ei gilydd i fod yn llonydd” – o fudd mawr mewn amseroedd tywyll. Mae ei sengl ddiweddaraf, Gifts Of Olive, Rhagfyr 2023, yn cyfeirio at y bardd Palesteinaidd a’r athro llenyddiaeth Saesneg Refaat Alareer, a laddwyd yn Llain Gaza yr un mis; nid yw’r sefyllfa bresennol yn y Dwyrain Canol byth ymhell o’i waith. “Dwi’n mwynhau cerddoriaeth fyrfyfyr, ond does dim cerddoriaeth byth yn mynd i fod mor wych â phobl,” eglura DePlume.

Mae ei bersonoliaeth ar Zoom yr un fath ag y mae mewn cyngerdd: yn daer, yn fyfyriol, yn ddwys ond â theimladau dwfn. Ar y llwyfan, mae ganddo “fwydlen” o bethau y gallen nhw eu chwarae, sef pentwr enfawr llythrennol o bapur, y gall unrhyw chwaraewr ddewis unrhyw beth ar unrhyw adeg, ac yna byrfyfyrio yn unol â hynny. “Dychmygwch eich bod yn y bwyty ac rydych chi’n edrych, ac yn meddwl, oh, hoffwn i gael ychydig o hyn. Ond allwch chi wneud e gydag ychydig o hyn, a rhywfaint o hynny, a’r peth arall ‘na ar yr ochr? Ac yn nes ymlaen rydych chi’n edrych ar eich bwydlen eto, ac yn penderfynu cael gwydraid o hyn…” Mae’n gwenu. “Mae fel ‘na!”

Yn Llandaf, bydd y baswr a’r cyfansoddwr “anhygoel” Daisy George a’r canwr/drymiwr Momoko Gill yn ymuno ag ef. Nid yw George yn eu hadnabod nhw’n dda iawn, ond nid yw hyn o bwys, meddai: “Rhaid iddi ddod â’i hun i’r alawon, ac mae hi wir yn dod â’i hun.” Roedd Gill ar ei albwm diweddar, Come With Fierce Grace, yn 2023, ar y trac tyner hypnotig Did You Know?

“Mae gallu Momoko yn brin ymhlith drymwyr – lle yn aml gall drymwyr fod yn swagar neu deimlo dan gyfrifoldeb i arwain, mae Momoko yn cau ei llygaid ac yn ymgysylltu’n emosiynol â’r gerddoriaeth.” Mae’r ymdrochi dwfn hwn ym mhotensial cerddoriaeth yn amlwg yn golygu popeth iddo.

Bydd y sioe ddydd Mercher yn ymwneud â mwynhau posibiliadau cerddoriaeth yn y foment, yn yr awyr, yng ngofod trawiadol yr eglwys gadeiriol. Mae DePlume yn gofyn i mi os byddwn i’n hoffi chwarae neu ychwanegu rhywbeth at y cymysgedd fy hun ar y noson – dwi’n dweud wrtho am fwynhau harddwch yr ardal leol, a’r adeilad anhygoel, cyn y sioe os yw’n gallu. “Diolch am ddweud hynny wrtha i,” meddai, gan ychwanegu ei fod wedi cael amseroedd hyfryd yn y gorffennol yn ysgrifennu a recordio yng Nghymru.

Mae wrth ei fodd yn ildio ei hun i bobl mewn lle ac anghofio am ei ego. “Pe bawn i’n dechrau meddwl y byddai’n rhaid i fi wneud sioe dda, fel bod pobl yn fy hoffi ac yn meddwl bod fy ngherddoriaeth yn dda… mewn gwirionedd, pa ots sydd gan unrhyw un?” Mae’n gwenu. “Y peth gwych am y bodau dynol hyn y bydda i’n eu gweld ddydd Mercher yw eu bod yn anhygoel ac rwy’n eu caru yn barod. Dwi’n edrych ymlaen yn fawr.” Fe gawn ni foment arbennig gyda’n gilydd, un na fydd byth yn digwydd eto.”

Bydd Alabaster DePlume yn chwarae yng Nghadeirlan Llandaf ddydd Mercher 2 Hydref.